Categorie: limburgs

Voor onderstaand verhaaltje is het handig te weten dat ik Limburgse ben, bij voorkeur Limburgs dialect praat en dat mijn kleinkinderen niet in Limburg wonen en dus niet het voordeel hebben tweetalig op te groeien. 

Van de week maakte ik met mijn vierjarige kleindochter een wandelingetje door onze buurt. Na de verplichte nummers, (de kippen, het trappetje van huisnummer 16 en de kerktrap op en af) was er ruimte en aandacht voor de taal en de lente.

‘Oma, jij zegt doef, en ik zeg duif, maar ik kan ook doefzeggen, hoor.’ ‘Goed zo meid!’  We repeteerden: duif – doef; druif – droef ; huis–hoes …  Ze zei het perfect na. Ook het ‘Jao hè oma?’ klonk me als muziek in de oren.

Daarna schakelden we over op de lente. Ze corrigeerde me: de bloemetjes aan de bomen waren geen bloemetjes, dat was bloesem! Ik wees haar de paosblome en de blauwe druifjes. ‘Blaw druufkes,’ zei ze trots.

‘Waat bös se toch e slum maedje, det klop, jas det zeen blaw druufkes,’ zei ik, want slimheid moet beloond worden. Maar het klonk toch raar in mijn oren. De naam ‘blauwe druifjes’ zit – hoewel ik volbloed Limburgse ben – al mijn hele leven in het ABN in mijn hoofd.

Bijna thuis kwamen we een aardige buurtgenoot tegen. Hij bleef staan voor een praatje over het voorjaar, de bloesem en de bloemetjes. Pronkend met haar nieuwe wijsheid wees mijn kleindochter naar een pol blauwe druifjes: ‘Dat zijn blaw druufkes.’ 

‘Inderdaad, ‘blauwe druifjes’, beaamde de man en liet zowel mij als mijn kleindochter in verwarring achter.

Toen ze de slaop oet hawwe, stóng de boum al vaerdig óm versierdj te waere. Ich hóng de lempkes drin en leet hun óngertösse de beeldjes oetpakke. De herders, keuninge en sjäöpkes waerdje oet ’t gezèttepepier van vurg jaor gehaoldj of ’t cadeautjes wore. Roos zoot zich de kemieël te bekieke en Lynn haw Maria gevónje. ‘Oma, kiek, dit is Maria, de mama van ’t kiendje.’

‘Det klop. Waat slum van dich.’ Lynn haw gein aandach veur mien complimentje; ‘t rómmeldje op de baom van de doeas op zeuk nao ’t kiendje, wie veer det vreuger ouch deje.

Toevallig höbbe v’r twiee kiendjes, ein waat bie de kerstgroep huuerdj en nag ein waat ich oeajtj van ‘ne voelniswage geredj höb. Zoea doondje kóste ze allebei ’n kiendje vinje. En in ’t stelke waas toch plaats zaat veur Maria, Josef, de kiendjes, de os, de aezel en de sjäöp, bewaerdje ze.

Later nao, ónger ’t aete, vroog Lynn aan mich waat twieë baby’tjes wore. ‘Det is ‘ne twieëling!’ zag ich, songer ouch mer ei moment aan die twieë kerskiendjes te dinke. Wo het dus waal aan dach… ‘‘ne twieëling…’ zag ’t mich nao. Ich knikdje. 

‘Oma, ein kiendje haetj Jesus, mer wie haetj det anger?’

Sorry Maria, det van dae twieëling is verkieërd euver gekómme. Ich houp neet det d’r kal van kump.

E puueske geleje stóng ’ne oproop veur gitare inne gezèt. Es luuj die nag hawwe ligke en d’r nieks mit deje, kóste ze die urges in Midden-Limburg kwiet. Dao zoewe ze dan jóngere, die anges mer get róndj hónge, gitaar lieëre spele. Det is e good dingk, dach ich.
Doe veel mich in det v’r zelf al jaore ’n gitaar oppe zölder hawwe ligke. Ingepakt in ’n voelnistoet. Die gitaar hawwe v’r ’ns gewónne op ’ne Bóntje Aovendj. Drie jaor op rie wónne v’r op dae Bontje Aovendj de hoofpries vanne laoterie; twieë kieër waas det ’n half verke en de derdje kieër ’n gitaar. Natuurlik woor ich blie mit die gitaar, al haw ich mit e half verke baeter oet de veut gekös, want ich bön zoea muzikaal wie ’ne zak aerpel.
Wie v’r mit die gitaar heim kome, vroog ich aan mien kinjer: ‘Witj eine van uch soms emes dae get mit det dink kintj doon?’
‘Nou…’ zag de zoon, ‘ich wel dem waal höbbe.’
‘Ich eigelik ouch,’ zag de dochter.
‘Geer allebei?’ vroog ich verwónjertj. ‘Ich höb noeats gemerk det g’r zón interesse  in meziek höbtj.’
‘Ich höb blokfluitles gehadj!’ zag de zoon.
‘Ich ouch. En ich höb ouch ’t diploma gehaoldj.’
‘Ich höb ummer de radio aan,’ zag de zoon weer.
‘Väöls te hel,’ meujdje miene miens zich d’r mit.
‘Ich bedink waal get,’ zag ich. Det waas nagal optimistisch, want es twieë man hetzelfdje dink wille höbbe – en dao is d’r mer ein van – höbs se ’n probleem. Zoea beginne oorloge.
Ich wis det de zoon e paar vrunj haw die in e bendje speeldje en de dochter haw inderdaad drie jaor lank braaf blokfluit geoefendj.
Daorom reje v’r e paar daag later nao de meziekwinkel om ’n twieëdje gitaar te koupe. Precies dezelfdje.
De daag drop ginge v’r weer truuk óm de snaore óm te laote zitte, want de dochter is ’n linksepoeat.
In aafwachting van concerts, oetveuringe en hoeskamerserenades ginge de gitare mit nao de studentenkamers. Gitaarspele vónje ze ech sjiek. Mer al gaw kome ze drachter det gitaarspele neet allein sjiek is, mer ouch lestig. En det se det allein mer lieërs es se oefens. En in de studie ging al zoea väöl vrieje tied zitte…
Wie ’t einpersoons bèd veur e twieëpersoons ómgetoes waerdje, woor d’r te min plaats oppe kamer en koom de ieëste gitaar op heim aan. Ze belandje in ’ne gries plestieke toet oppe zölder. En dao ligk ze noe nag.
Ich höb d’r nag noeats emes op huuere spele.
Waat mit die anger gitaar gebeurdj is, weit ich neet. Ich vraog det mer baeter neet nao, want ich bön bang det die in e kretje beer is omgezatj.

‘Vreuger,’ zaetj ze mit fónkelendje ouge, ‘toen ginge veer te voot nao sjoeal. Door ’t veldj van bie ós nao ‘t durp. Oppe klómpe.’
Ze sjödt mit de kop en wies nao boete wo de sjoeal net oet is. Jóng meuderkes spóje zich mit de kinjer inne auto heives. ‘Kinjer loupe neet mieër. Ze waere mer gehaoldj en gebrach.’
‘Kinjer allein laote euverstake is väöls te gevieërlijk,’ zèk ich. ‘En mit de auto of mit de fiets geit ’t flotter. Es se alles wie vreuger te voot mos doon, hoof se aan wirke neet te dinke.’
Ze huuertj mich aan, mer geit weer door euver vreuger.
‘Vreuger, toen wirkdje de luuj op zóndig neet. Allewiel wirke ze sónjes wie door de waek, ze kriege noeats genóg.’
‘Idderein wiltj zien kinjer gaeve waat ze nuuedig höbbe. En alles is zoea duur gewore det se waal mit twieëman mós wirke om dao te komme.’
‘Vreuger, höb ich ouch väöl mótte wirke. Det woor eimaol zoea. Idderein mós hel wirke. Ich weit nach det ich bie ‘n tant mós gaon poetse. Ich zag taege moder: “Dao gaon ich neet mieër haer, dao mot ich vaege wo nieks ligk.” Mer of ich dao haer ging. Ich haw nieks te wille!’
Euver het wirke det se deej wiej ze jóngk woor is ze nach neet oetverteldj.
‘Inne oorlog höb ich bie ’ne boer gewirk. Mit ’n koppel paerd mós ich de erpel oetvare. Van de boer mós ich de paerd flink laote gaon, mer de rapers moeldjen op mich. Die móste de erpel te wied haole.’
Ich weit nieks truuk te zègke, mer det hoof onneet. Zie is noe ech op dreef.
‘Pap haetj ouch altied hel gewirk. Es ich ’m mit de traktor de plaats op huuerde kómme, mós ich de soep op sjöppe. Dan kós der die drek aete. Hoofde der neet te blaoze.’
Ze liet häöre kop ’n bietje hange. ‘Waat waas det eine goje miens. Zónne goje krieg ich noeats mieër.’
Ich zeen det ze dink aan vreuger, aan det klein maedje op klómpe, aan die jóng vrouw op ’t veldj en aan die vrouw die allein achter bleef. Ich krieg inne gate det ich mit häör baeter euver vreuger kin kalle es euver vandaag.
Ich sjöd ós nach ’n tas kóffie in en vraog: ‘Verteltj mich èns, wiej woor det in de oorlog …’

 

Nico stoeatj Ans aan. ‘V’r mótte zoea droet. Maak dich vaerdig.’
Om de daag neet noe al te verknoeaje teltj Ans ieës toet vief veurdet ‘t zaet: ‘Nach drie haltes, ich weit ‘t, ich gaon al jaore mit de bös nao Zitterd.’
Naeve ein inne bös nao Zitterd, nao de Sintjoepmert…
Op zich is dao nieks mis mit. Nico wirk neet mieër en daoróm haet d’r noe tied veur zón saort dinger. ’t Kump allein neet altied aeve good oet.
Zoea wie gistermiddig. Ciska waas gekómme veur ’n tas koffie. Ans haw Nico al gezag det hae gerös weg kós gaon. Det hae aan dae vrouwluujkal toch nieks aan zoe vinje. Mer hae woor blieve zitte, haw kóffie mit gedrónke.
Gezellig toch?
Neet dan?
Wiej Ciska euver de SintJoepmert begös, koom droet det Nico gaer mit wól.
‘Nach ein halte!’
Ans kiek opzie. Nico drejt zich de sjaal ómme nak. ’n Goje man, mer soms zit d’r zoea versjrikkelik inne waeg.
Gistermiddig waas ech neet leuk…
’t Meiste haw ’t zich geërgerdj wie d’r zag det het zich ummer get leet aansmere. Ciska hawwe Ans ‘ns aangekeke en gezag det hae zelf mer aaf mós wachte toet d’r truuk woor van de mert. ‘Idderein lieët zich get aansmere. Det is gewuuen zoea. Det huuertj zich zoea. Det is de lol d’r van.’
Nico, d’n eigenwieze, ging dao weer hel taegenin. ‘Det zal mich neet gebeure!’
Ans bleus lansaam zien aom oet. Same nao de SintJoep … ’n half oer te laat. Ciska is al dao. Det haetj de ieëste lap stóf al binne.
Idder jaor gaon ze biej dezelfde man e puueske in ’ne berg lappe sjómmele. En dan gaeve ze zich ongerein raod. Dao kinne ze gerös óngerhalf oer blieve zeuke mer es ’t speel dan ’n enj haet, höbbe ze waal allebei e paar sjoean lappe. Daonao is ’t tied veur ‘n tas kóffie.
Wie zal det gaon went Nico d’r biej is?
Op waeg nao de kóffie kiek Ans gaer ‘ns biej de oere, de tesse en de zónnebrille. Dao spich ‘t zich op. Dök höbbe ze allebei al ’n nuuj tes of ’ne zónnebril veurdet ze ech aan de koffie zitte. Mesjiens duitj Nico zich content es d’r zichzelf ‘ne zónnebril oet kintj zeuke…
Nao de koffie is ‘t tied loestere nao de verkuipers. Waat die zich droetkraome. Dae kaerel mit zien spekke, dae Hollènjer mit zien metser en dae Belsj mit zien poetsdeukskes… Det is pas lache! Dan köp se get es e saort entreegeldj.
Es de bös stop zaet Nico: ‘Gezellig, hè vrouw! Wo beginne v’r?’
‘Effe wachte,’ zaet Ans, ‘Ich mót Ciska belle.’
‘Ciska kómme v’r waal urges taenge. Kóm, gaef mich ‘ne erm, det v’r gaon.’
Versjrik kiek Ans Nico aan en dink, dit weurtj gaaroet neet gezellig. Es v’r hie mit doorgaon, zeen v’r morge gesjeie. ‘Sjat,’ zaet ‘t, ‘ich krieg inèns zón koppien, volges mich weer migraine. Ich pak mich de bös heives.’
‘Och… doe erm prie. Zal ich mit gaon?’
‘Nae nae, doe bös noe hie, kiek op die gemaak róndj. Mich kins se toch neet helpe.’
Inne bös heives stuurtj Ans Ciska e berichske det ’t dit jaor de SintJoep euversleit om gein ruzie mit Nico te kriege.
‘Waat is det noe jaomer,’ sjrief Ciska truuk, ‘D’r Piet haetj zich veur vandaag vrie gepak. Dae steit hie mit Nico nao sjroeverdrejjers te kieke. Ze höbbe allebei al e tientje inne hènj.’

Om te beginne mót ich uch oetligke det ich al e paar jaor ’n waterfilterkan gebroek.Det is ’n kan van doorzichtige plestiek wo e saort trechter in zitj wo dan weer ’n filterpetroean in mót. Es ’t water door de filter is gewaes, weurtj det nag sjoonder en nag lekkerder. Es se de filterpetroeane iddere maondj vernuuts drink se gezóndj en lekker water en dan höbs se geine kalkaanslaag in diene waterkaoker.
Toet zoeawied is alles good.
Mer vurge waek zoog ich tösse de plestiek van de kan en de trechter e gans fien greun rendje. Waat waas det? Ich pakdje mich de laesbril en ’t vergroeatglaas. Ich haw ’t good gezeen, dao zoot e greun rendje wo ich mich van sjödde. Alge? Bah, waat smerig. Die kan waas bedoeldj veur sjoean water, neet veur greun greujsels.
Heit water, aafwasgerei drin, sjöddele, roebele, rammele, kaad water, oetspeule.
Nag ummer greun. Opnuuj. … mer ’t aafwaswater kós ’t greun rendje neet bereike.
Nondepie. Waat noe?
Gein kan? Of ’n nuuj kan? In idder geval neet dees smerige kan!
’n Nuuj kan mit 3 filterpetroeane kósde 34 euro, mer veur det geldj kreeg ich ze dan waal heim gebrach.
Twieë daag later woor ze dao. Compleet mit e breefke wo op stóng wie se ze inein mós zitte, wie de petroean drin mót, wie de dèksel drop mot en wie de trechter drin mót…
Verrek! Es dae trechter drin mót, kin dae trechter dus ouch droet… oet die nuuj kan.
En ouch oet die aaj kan.
Heit water.
Aafwasgerei.
Wég greun rendje.

En ja, wég 34 euro.

Worry Geber (in ’t Limburgs geschreven)

‘t Doerdje effe veurdet mien buurvrouw häöre nuje jas haw toegerits. Daodoor ging bie mich e lempke aan. ‘ ’Ne jas van Worry Geber?’ Det ze geine angere kós höbbe, wis ich beinao zeker, want ich waas vurge maondj ouch veur ’ne jas oet gewaes. En doe haw ich in ’n klasse-entoeraasj Worry Geber van kortbie mitgemaak.

De vloerbedaekking van de jassewinkel waas zach en tösse de rekke door golfdje aangepasdje meziek. Ein verkuipster mit greungevefdje naegel leet mich ’ne blawwe jas zeen. ‘Deze is noe veur de haelf. Worry Geber! Pas ’m mer ’ns aan. Det is ech e sjnepke.’
Worry Geber… dao wis ich allein mer van det ’t e duur kleijermerk woor.
De blawwe jas waas ’ne nette jas dus ich deej ’m aan.
De verkuipster lag mich de kraag plat en ouch al rook de ganse winkel väöls te väöl nao naomaakblome, de jas waas prima. Allein haw ich get meujte mit de rits.
‘Kom mer, dan help ich uch efkes.’
‘Laot mer, ich pak waal ’ne angere jas.’
Van de volgendje jas ging de rits onneet good toe.
‘Deep doorduje! Kiek, zoea.’ De verkuipster bukdje zich om ’t mich veur te doon. ’t Ergerdje mich det ze deej of ich oppe kleutersjoeal zoot. Ich weit bès waal wie ’n rits toe mót.
‘Ich weit neet of ich waal…’
‘Pas deze ’ns. Dit is ouch ’ne fijne jas.’
Wie mieër det zie vol heel, wie mieër det ich twiefeldje.
Naeve mich stóng ’n anger vrouw ’ne jas te passe wo de rits onneet good van toe ging. Ich loerde nao ’t etiket. Worry Geber! Zuusse waal!
Doe wis ich ’t zeker: Worry Geber zeen sjoean jes, mer dao zitte verdomp lestige ritse in.
Zónger jas ging ich de winkel oet.
Ich hoof geine Worry Geber …
… of ’t mót ’ne zeen mit knuip.

12.000 (in het Limburgs geschreven)

Omdet ich mieër mót bewaege höb ich noe ’ne activity maeter. Dae zuut oet wie ’ne zwarte ermbandj mit e vinsterke wo se in kins aaflaeze wieväöl calorieë se verbroek höbs, wie laat ’t is en wieväöl stappe se dae daag nag mos make om gezóndj te blieve. Normaal zeen d’r det 10.000, mer óm mien vètrolle kwiet te waere höb ich mich det opgehuueg toet 12.000. (Det is van biej ós toet oppe Brunssummerhei, toet oppe mert in Zittert of toet biej de Hamacher in Gangelt.)
Dizmorge, wie ich mich ’t dink omdeej, haw ich al 300 calorieje verbroek. Mit slaope! Det geit van allein, dach ich, mer wie ich wiejer keek, zoog ich det ich dae daag nag 120 menute mós wanjele om aan mien 12.000 stappe te kómme. Ich stóng get dökker op óm mich ’n tas koffie te make. Leep de trap extra op en aaf, voordje boete de veugelkes en ging te voot nao de breevebus.
Mer óm kóffietied mós ich nag ummer diek 9.000 stappe. Ofwaal 1 oer en 53 menute wanjele. Ofwaal 50 menute renne.
En boete raegende ‘t.
Toch zat ich de computer oet, deej de raengejas aan en ging nao boete om gezóndj te waere.
Ich leep de straot oet en ’t durp oet. Aaf en toe stóng ich stil om op miene maeter te kieke. Ich leep de berg op en de berg weer aaf. Doe de haole waeg in. Dao stóng de maagdepalm paars te bleuje.
De eikelkes ónger mien sjoon kraakdje gezellig.
Ich zoog ‘ne miens dae huij voordje aan zien perd.
Dao loog ’ne tak dae op e hertegewei leek.
Op ’n akker vloog ‘ne zilverreiger op.
’Ne jóng leet ’ne liëlike hóndj oet.
Esse de ouge aope höbs, is van alles te zeen, dach ich. En ’t raegentj neet mieër. Ich deej mich de möts aaf en veuldje de activity maeter euver mien gezich kratse. Verrek jao, dae activity maeter, mien 12.000 stappe!
In ’t vinsterke stóng det ich klaor woor veur vandaag.
En mit plezeer gaon ich morge weer.

Ongerwaeges (in het Limburgs geschreven)

’t Woor ós good aan te zeen det v’r ’t neet gewindj wore óm mit ’n zwaore rökzak berg op en berg aaf te loupe. Nae, v’r wore nag lang gein echte Santiago-pelgrims. Gaondjewaegs de morge veel oos gruupke oetein in drie pluuskes op ’n loeadgrieze berg. Bé leep veurop. Ták ták ták… nietjs tikdje zien stekker oppe stein.
Achter mich leep Em. Det waas poem en haw las vanne maag. Ich bleef staon óm op Em te wachte. Taege de zón in zoog ich ’m lansaam groter waere. Zien haorspange sjitterdje inne zón.
‘Wie wied is ’t nag?’
‘V’r kómme drek in e klei dörpke,’ zag ich. ‘Dao aete v’r ós ’n tas soep.’
Det klein dörpkes soms te klein wore veur soep, wiste v’r allebei. En det de herberg wo v’r haer ginge, nag minstens vief oer loupe woor, wiste v’r ouch.
Em knikdje. ‘Prima. Dan mer de ouge rech veuroet en ’t verstandj op nul.’
Wied veuroet zoge v’r Bé ziene rökzak aafdoon en op ós wachte. Onger ‘ne boum rösdje v’r oet en raapdje ós nao ’n half oer mer weer bei-ein. De route leep langs ’n smaal baek toet in e laevesmeug dörpke. Dao woor gein kip, gein soep en gei water.
Weer wiejer. V’r zónge leedjes en vertèldje oos aafgezaegde verhaole. Wie die op wore, zwege v’r weer.
Inèns stóng dao e bördje: cafe/bar 750 m
Wie berggeite vlóge v’r omhoeag.
In ’ne bóngerd loog ’n boerderie wo ze aete en drinke verkochte…
En wie v’r de boek vol hawwe en huuerdje det se dao ouch kamers verhuurdje, twiefeldje nemes: oetröste, zökke wasse en…ónger ’ne boum ligke.
‘t Woor nag leech wie ich van klokgeloej oet miene late unjer wakker waerdje.’t Geluid koom van hoger oppe berg. ‘Dao ligk e groeat kloeaster,’ wis Bé. ‘Dao bön ich net gewaes kieke. Prachtig geboew.’
‘’t Is bienao zeve oer,’ zag Em. ‘Mesjiens loedje ’t urges veur.’
Bé sjödde van nae. ‘Dao woor nieks loos. Eine man mit ’n sjöp en ’n sjoefel, wiejer höb ich dao nemes gezeen.’
‘V’r gaon toch mer kieke,’ zag ich. ‘Waem witj.’
Aan eine kantj van de binneplaats loog ’n kloeaster, aan de angere kantj ’n kirk. Allebei enorm groeat en good óngerhaje. Mer gei laevendj waeze te zeen.
‘Kiek, ze höbbe hiej ouch ’ne refugio!’ zag Bé.
Oei, ’ne refugio, ’ne pelgrimsherberg! Det goof mich e ongemekkelik geveul. Es pelgrim mósse biej de paters slaope en neet in e luuks pension.
De kirkdeure stónge aope. Mit ós drieje krope v’r in de lèste bank. Veuraan zoot ei koppel aaj vruikes en eine verdwaaldje einzelgänger.
Wie ’t zeven oer sloog, kome zes monnike lansaam de kirk in. Vief van taege de tachtig en eine jóngere. Dae zoog d’r sterk en gezóndj oet. E broen gezich en korte gries haor. Hae zat zich achter ’t harmonium en begós te spele.
‘Det is dae man dae ich gezeen hob, dae mit die sjöp en die sjoefel,’ fluusterde Bé naeve mich.
De tuinman zóng veur. Traog zungeldje zien aaj medebroeders truuk.
Ich kreeg ’t te doon mit dae man. Gans allein mós hae det ganse zaakje aan de gang haje.
En veer slepe luuks. Biej de concurrent.
De gedachte aan waat dae man allemaol oppe nak haw, heel mich de ganse nach oet de slaop. Ich sjaamde mich. Waat waas ich toch veur ’ne pelgrim, de gemekkelike waeg gekaoze, neet èns ’n kaes aangestaoke…
’s Angerendaags, kóme v’r ’m taege, d’n orgelspeler, d’n tuinman en weit ich waat d’r allemaol nag mieer woor. Op ’ne mountainbike koom d’r de berg aaf. Verslete spijkerbóks, ei vaal T-shirt en ’n sjöp oppe rök. Hae stopdje bie ós, zaegendje ós en wunsdje ós bon camino. De goje waeg vinje waas gein probleem, zag ‘r, hae haw ’t paad wiejerdoor alweer in orde gemaak.
Mich vloog ’t blood nao de wange: dae man waas ’n halve heilige en ich…, ich waas nag neet èns ’ne halve pelgrim… mer gelökkig kreeg ich hie net op tied de goje waeg geweze.